657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti'nde devlet memurlarının haklarını, yükümlülüklerini, atanma süreçlerini, disiplin cezalarını, çalışma koşullarını ve emeklilik haklarını düzenleyen temel kanundur. 14 Temmuz 1965 tarihinde kabul edilmiş ve o tarihten bu yana birçok kez değişikliğe uğramıştır. Kanun, devlet memurluğunun esaslarını belirleyerek kamu hizmetlerinin etkin, verimli ve tarafsız bir şekilde yürütülmesini amaçlar.
Tarihçe
657 Sayılı Kanun, 1960'lı yıllarda Türk kamu yönetiminde yaşanan değişim ve modernleşme çabalarının bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Daha önceki dağınık mevzuatı bir araya getirerek, devlet memurluğu statüsünü daha net ve kapsamlı bir şekilde tanımlamayı hedeflemiştir. Kanun, ilk kabul edildiği tarihten itibaren zamanın ihtiyaçlarına göre çeşitli değişikliklere uğramış ve güncellenmiştir. Özellikle Avrupa Birliği uyum süreci ve kamu yönetimi reformları kapsamında önemli değişiklikler yapılmıştır.
Amaç ve Kapsam
657 Sayılı Kanunun temel amacı, devlet memurlarının haklarını ve yükümlülüklerini belirleyerek kamu hizmetlerinin etkin, verimli ve tarafsız bir şekilde yürütülmesini sağlamaktır. Kanun, aşağıdaki konuları kapsar:
- Devlet Memurluğuna Giriş: Devlet memuru olma şartları, sınav süreçleri, atama usulleri.
- Memurların Hakları ve Yükümlülükleri: Memur hakları, memur sorumlulukları, etik ilkeler.
- Memurların Sınıflandırılması: Hizmet sınıfları, kadro dereceleri, unvanlar.
- Memurların Sicil ve Disiplin İşlemleri: Sicil notu, disiplin cezaları, disiplin soruşturması.
- Memurların İzinleri: Yıllık izin, mazeret izni, hastalık izni, doğum izni.
- Memurların Mali Hakları: Maaş, ek ödeme, tazminatlar, harcırah.
- Memurların Sosyal Hakları: Sağlık yardımı, emeklilik hakları, sosyal güvenlik.
- Memurların Sendika Hakları: Sendika kurma, sendikaya üye olma, toplu sözleşme.
- Memurların Yargılanması: Memurların görevleri sırasında işledikleri suçlar, yargılama usulleri.
- Memurların Emekliliği: Emeklilik şartları, emekli aylığı, emekli ikramiyesi.
Temel İlkeler
657 Sayılı Kanun, aşağıdaki temel ilkeler üzerine inşa edilmiştir:
- Devlet Memurluğu Statüsü: Devlet memurları, kamu hizmetini yürütmekle görevli, belirli şartları taşıyan ve güvence altında olan kişilerdir.
- Liyakat İlkesi: Devlet memurluğuna girişte ve yükselmede liyakat esas alınır. Liyakat, bilgi, beceri, yetenek ve başarı gibi nitelikleri ifade eder.
- Kariyer İlkesi: Devlet memurları, kariyer basamaklarında yükselme imkanına sahiptir.
- Eşitlik İlkesi: Devlet memurluğuna girişte ve yükselmede cinsiyet, ırk, din, dil, siyasi düşünce gibi nedenlerle ayrım yapılamaz.
- Güvenlik İlkesi: Devlet memurlarının görevlerine son verilmesi belirli şartlara bağlıdır.
- Tarafsızlık İlkesi: Devlet memurları, görevlerini yerine getirirken tarafsız davranmak zorundadır.
Devlet Memurluğuna Giriş
Devlet memurluğuna giriş, belirli şartları taşıyan ve sınavları başarıyla geçen kişilerin atanmasıyla gerçekleşir. Devlet memuru olabilmek için genellikle aşağıdaki şartlar aranır:
- Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak.
- Medeni hakları kullanma ehliyetine sahip olmak.
- 18 yaşını doldurmuş olmak.
- Kamu haklarından mahrum bulunmamak.
- Görevini yapmasına engel olabilecek akıl hastalığı bulunmamak.
- Türk Ceza Kanunu'nda belirtilen suçlardan mahkum olmamak.
- Askerlikle ilişiği bulunmamak (erkek adaylar için).
- Öğrenim şartlarını taşımak.
- Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS)'ndan yeterli puan almak.
Devlet Memurlarının Hakları
657 Sayılı Kanun, devlet memurlarına çeşitli haklar tanımaktadır. Bu haklardan bazıları şunlardır:
- Maaş Hakkı: Devlet memurları, yaptıkları işin karşılığında maaş alma hakkına sahiptir.
- İzin Hakkı: Devlet memurları, yıllık izin, mazeret izni, hastalık izni, doğum izni gibi çeşitli izinleri kullanma hakkına sahiptir.
- Sendika Hakkı: Devlet memurları, sendika kurma ve sendikaya üye olma hakkına sahiptir.
- Emeklilik Hakkı: Devlet memurları, belirli şartları yerine getirdiklerinde emekli olma ve emekli aylığı alma hakkına sahiptir.
- Sosyal Güvenlik Hakkı: Devlet memurları, sağlık yardımı, malullük aylığı, ölüm aylığı gibi sosyal güvenlik haklarından yararlanma hakkına sahiptir.
- Savunma Hakkı: Disiplin soruşturması geçiren devlet memurları, savunma yapma hakkına sahiptir.
Devlet Memurlarının Yükümlülükleri
657 Sayılı Kanun, devlet memurlarına çeşitli yükümlülükler de yüklemektedir. Bu yükümlülüklerden bazıları şunlardır:
- Sadakat Yükümlülüğü: Devlet memurları, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na ve kanunlara sadık kalmak zorundadır.
- Tarafsızlık Yükümlülüğü: Devlet memurları, görevlerini yerine getirirken tarafsız davranmak zorundadır.
- Gizli Bilgileri Koruma Yükümlülüğü: Devlet memurları, görevleri sırasında öğrendikleri gizli bilgileri korumak zorundadır.
- Devlete Ait Araç ve Gereçleri Koruma Yükümlülüğü: Devlet memurları, devlete ait araç ve gereçleri korumak zorundadır.
- Emirlere Uyma Yükümlülüğü: Devlet memurları, amirlerinin kanuna uygun emirlerine uymak zorundadır.
- Mal Bildiriminde Bulunma Yükümlülüğü: Devlet memurları, belirli aralıklarla mal bildiriminde bulunmak zorundadır.
Disiplin Cezaları
657 Sayılı Kanun, devlet memurlarının görevlerini yerine getirirken uymaları gereken kuralları ihlal etmeleri halinde uygulanacak disiplin cezalarını düzenlemektedir. Disiplin cezaları şunlardır:
- Uyarma: Memura, görevinde daha dikkatli olması gerektiği yazılı olarak bildirilir.
- Kınama: Memura, görevinde kusurlu davrandığı yazılı olarak bildirilir.
- Aylıktan Kesme: Memurun aylığından belirli bir miktar kesilir.
- Kademe İlerlemesinin Durdurulması: Memurun kademe ilerlemesi belirli bir süre durdurulur.
- Devlet Memurluğundan Çıkarma: Memurun devlet memurluğu görevine son verilir.
Değerlendirme
657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu, Türk kamu yönetiminin temel taşlarından biridir. Kanun, devlet memurlarının haklarını ve yükümlülüklerini belirleyerek kamu hizmetlerinin etkin, verimli ve tarafsız bir şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlamaktadır. Ancak, kanunun bazı hükümleri günümüzün ihtiyaçlarına cevap vermekte zorlanmaktadır. Özellikle performans değerlendirme, esnek çalışma modelleri ve teknolojik gelişmelerin kamu yönetimine entegrasyonu gibi konularda yeni düzenlemelere ihtiyaç duyulmaktadır.
Ayrıca Bakınız